May 8, 2024

LANSAMENTO 1ª PEDRA EDIFISIU FOUN IPB-BETANO

RESUMU RELATORIO PROSSESU IMPLEMENTASAUN PROJETU EDIFISIU FOUN INSTITUTO POLITÉCNICO BETANO

Planu Konstrusaun Institutu Politékniku Betano, sai nudar projetu prioritáriu ida ba dezenvolvimentu setor edukasaun no kualifikasaun rekursu umanu nian,  ne’ebé ninian implementasaun hatu’ur iha Timor-Leste nian Planu Estratéjiku tinan 2011-2030 no iha Governu Konstitusional Dawaluk konsidera nudar Programa Esensial  nebe’é  Governu fo fiar no kompeténsia ba Ministeriu Ensinu Superior, Siénsia no Kultura atu asegura ninian implementasaun.

Projetu ida ne’e hatur ho objetivu atu hakbi’it rekursu umanu ho kualidade iha Timor-leste iha area prioridade hirak ne’ebé mak determina tuir nesesidade dezenvolvimentu nasional nian, desentraliza Ensinu Superior ba iha nivel Munisipiu no hasa’e ekonomia lokal iha nivel munisipiu.

Kriasaun Institutu Politékniku Betano hahu ho elaborasaun Termos Referensia ba Estudu Viabilidade nomós Dezenho Engeneria Detailhadu (DED) ne’ebé maka ninian prosesu tomak rezulta husi kooperasaun entre Governu Timor-Leste no Indonésia, no liu husi servisu hamutuk ida ne’e, Instituto Tecnologia Bandung (ITB) oferese ninian disponibilidade atu elebora dokumentu teknik refere.

Iha tinan 2018, MESCC aprezenta planu implementasaun ba S.E Primeiro-Ministro no hetan rekomendasaun pozitiva tebes atu asegura hikas ninian konstrusaun. Nune’e, iha tempu hanesan,  MESCC hahu submete proposta projetu ida ne’e ho kustu inisial $21,895,000.00.  No hafoin submisaun ba Ministériu Obras Públikas hodi halo verifikasaun, MOP aprezenta kustu revizaun final ba projetu ida ne’e ho montante $ 18,369,000.00.

Iha tinan 2021, hafoin halo diskusaun iha Konsellu Administrativa Fundu Infraestrutura (KAFI)  no atu asegura disponibilidade orsamento ba konstrusaun nian, MESCC submete proposta konstrusaun ba Secretaria Grande Projeto hodi Orsamenta ba tinan orsamento 2022 nian, ne’ebé verifika ona husi MOP ba Ajénsia Dezenvolvimentu Nasional (ADN) atu halo verifikasaun final.

Konsidera ba dimensaun husi projetu ne’e rasik no orsamentu ne’ebé  presiza atu gasta, MESCC ho SGP no ho koñesimentu ba instituisaun relevante sira, deside atu halo konstrusaun tuir faze. , Nune’e, ba tinan 2022, MESCC propoin konstrusaun ba faze dahuluk ho total

$ 4,540,962.89 husi total $18,369,000.00 destinadu atu asegura konstrusan ba “ Landscape no Infraestructure.

Iha fulan Fevereiru 2022, MESCC submete pedidu konkursu lisitasaun ka tenderizasaun ba Komisaun Nasional Aprovizionamentu atu loke konkursu ba servisu konstrusaun no servisu supervizaun nian. No husi proseu ne’e, rezulta kompañia Chongqing International  Construction Corporation (CICO), maka sai nudar manan nain, ho submisaun valor konstrusaun maka $ 3, 961,658.78.

Infelizmente, ba  servisu supervizaun nian, hafoin prosesu tenderizasaun dalarua,  la konsegue hetan kompañia ne’ebé elégivel atu asegura supervizaun. Konsidera ba rezultadu ida ne’e, MESCC propoin ba KAFI atu buka alternativa seluk hodi bele asegura konstrusaun ba faze dahuluk. Nune’e, hafoin reuniaun KAFI iha loron kinta, 18 agostu 2022,  liu husi deliberasaun no. 55/VII/CAFI/2022 .deside katak  servisu supervizaun nian sei hetan responsabilidade  husi ekipa téknika komposta husi Ministériu Obras Públikas no Ministériu Ensinu Superior, Siénsia no Kultura .

Ministeriu Ensinu Superior, Siénsia no Kultura, nudar nain ba projetu, hahu iha tinan 2019,  halo Kordenasaun ho Ministériu Estatal, Prezidente Autoridade Munisipiu Manufahi no entidade lokal realiza sorumotu alargadu bo’ot  ho komunidade hodi bele halo kordenasaun no konsensu komun atu bele harii konstrusaun IPB.

Husi soromutu konsultasaun  ne’ebé realiza to’o dalatolu,  hetan dunik konsensu final no aseitasaun final pasifika no pozitiva, nebe’e maka reprezenta hot-hotu nian hakarak atu dezenvolve programa ida ne’e.

Iha fulan jullu 2021 ,Minisitériu hamutuk ho linhas ministerias relevante ho programa ida ne’e, hafoin reuniaun koordensaun sira ,  hahu inisia prosesu levantamentu dadus ba Uma no ai horis ka Produtu Agrikola ,  ho objetivu atu kalkula orsamentu ba indiminizasaun.

Liu husi servisu tékniku ne’e, rezulta total ne’ebé presiza atu halo indeminizasaun maka $ $22,486,20 ,  total ida ne’e, sei indemina ba uma 2, ho total $ 4,984.20, no ba ai-horis husi ema nain hat nolu (40) ho total .$ 17,502.00.

Ministériu Ensinu Superior, Siénsia no Kultura konsiente ba responsabilidade no kompeténsia ne’ebé hetan ona , sei kontinua asegura konstrusaun edifisiu Institutu Politékniku Betano nian ba faze hirak ne’ebé mak realiza tuir mai, ho total orsamentu $ 13,828,037.11 ,nomós , MESCC sei esforsa atu atende komunidade afetada sira tuir dalan ne’ebé lei hatudu ona.

Ikus mai , permite hau atu aproveita okaziaun ida ne’e, hodi Ministériu Ensinu Superior, Siénsia no Kultura nian naran, hato’o agradesimentu ba instituisaun governu  relevante ho projetu ne’e  maka hanesan Ministériu Obras Públicas, Ministériu Agrikultura no Peskas, Ministériu Estatal-Sekretária Estadu Terras no Propriedades, Sekretariadu Grande Projetu, Ajénsia Nasional ba Dezenvolvimentu no Komisaun Nasional ba Aprovizionamentu ba tulun , partilla koñesimentu no matenek tékniku ne’ebé fahe ona ho MESCC.

La haluha hato’o mós ami nian sinseru agradesimentu ba Administrador Munisipiu Manufahi, autoridade lokal husi sucu no aldeia no komunidade lokal ba kolaborasaun nebe’é diak teb-tebes atu bele hamutuk ho MESCC asegura konstrusaun projetu ida ne’e nian.

Obrigadu barak!

0Shares